‘Nog steeds wint kapitalisme het van de natuur’
The Promised Land gaat over de betekenis van land. Ter voorbereiding van deze voorstelling maakte regisseur Annechien de Vocht in de zomer van 2018 een reis door North-Dakota, South-Dakota en Montana, met als doel de realiteit van de native Americans te onderzoeken. Deze reis gaf haar hernieuwde inzichten in de betekenis van land en bezit en de extreme tegenstelling tussen de Westerse visie en die van de oorspronkelijke bewoners.
Waarom wilde je deze voorstelling maken?
“Het is een lang gekoesterd verlangen van YoungGangsters om een western te maken. Vanaf ons allereerste werk laten we ons inspireren door de Amerikaanse filmcultuur en we hebben daar al heel wat genres in bewandeld, van de oorlogsfilm tot aan de rampenfilm. De western stond nog hoog op het verlanglijstje. Het is een genre met een beladen geschiedenis waarvan we ons realiseerden dat we daar niet te lichtvoetig mee aan de slag moeten gaan.”
Hoe pak je zoiets dan aan?
“Onze eerste stap was beter begrijpen wie native Americans zijn en daar iets dichterbij komen. We hadden niet de illusie alles te begrijpen, maar we wilden wel de realiteit onderzoeken van genocide, kolonisatie en strijd om land. Ik ben een reis gaan maken door North-Dakota, South-Dakota en Montana. We hebben een duik in de cultuur genomen en powwows bezocht, reservaten en heilige plekken. Dat gaf veel nieuwe inzichten.”
Tegen welke realiteit liep je dan aan?
“Ondanks dat ik veel over kolonisatie en de geschiedenis had gelezen, komt de werkelijkheid pas echt binnen als je daar bent. Het is een wereld waar veel meer verbintenis met de aarde is. Ze waren er heel open over hoe ze geloven dat ze deel zijn moeder aarde. Ze voelen ook dat dit hen onderscheid van de Amerikaanse, westerse cultuur. Die verbintenis met land hoeft niet eens heel hoogdravend te zijn, maar is ook heel praktisch. Dat je bijvoorbeeld de aarde dankt, wanneer je iets oogst.”
Deze spirituele verbintenis met het land staat haaks op de westerse, commerciële visie, hoe ervaren de mensen daar die verschillen?
“Vanaf het begin van de kolonisatie hebben de mensen daar geen rechten gehad en werden van hun land verdreven. Daar is een enorme frustratie over. Er is nog maar een fractie over van het grondgebied wat ze hadden. Dat zijn ook nog de slechtste stukken die ver af van scholen en steden liggen waar het minst te verbouwen valt. Er is veel van ze afgepakt. Elk gesprek wat ik heb gevoerd, ging over hoe ongelijk die strijd is.”
Hoe heb je dit vertaald naar een science fiction voorstelling?
“We wilden aan zoveel vraagstukken recht doen, dat we een vorm zochten die speels en fantasierijk is en waarin we deze thema’s kunnen aanraken. We leggen ons specifiek toe op de betekenis van grond, daar kun je epistels over maken: over geschiedenis, de toekomst of aanleg pijpleidingen. Wat werkt aan deze sciencefiction vorm, is dat we alles opnieuw kunnen beschouwen. Wat als wij als mensheid een nieuwe planeet gaan bewonen? Kunnen we samenleven met oorspronkelijke bewoners? Of is het naar een andere planeet vertrekken in de kern al fout en moeten we accepteren dat we deze planeet kapot hebben gemaakt?”
Hoe denk je dat de mensheid met een nieuwe planeet B om zal gaan?
“‘Ik vrees dat er zoveel moet veranderen in de mens, dat ik me afvraag of we daar nu al zijn. Zit het in de menselijke aard dat we altijd meer willen of kunnen we echt veranderen? We zijn gewend aan een overheersend kapitalistisch systeem dat draait om meer en meer. De aarde is daar niet tegen bestand. Dat is verwoestend en destructief geweest. Er groeit meer bewustwording, kijk naar de massale klimaatmarsen, Ik juich toe als de stem de inheemse bevolking daar meer leidend in zou zijn.”
Daarna volgden nog twee reizen waar je de situatie van de inheemse bevolking onderzocht en bezocht je Suriname en de westkust van Canada. Op welke manier merkte je hoe mensen daar met land omgaan?
“Het zijn natuurlijk andere volken, mensen en landen, daar is geen gelijke mal op te passen. Maar wat zo interessant vond, was dat het toch sterk overeen kwam. Alle plekken die een uitgesproken verbintenis en eerbied voor grond hebben, denken zeven generaties vooruit en willen hun land behouden voor de toekomst. Het gaat niet over wat wil ik hier nu verbouwen.”
Wat heb je geleerd van alle gesprekken met de inheemse bevolking?
“Er bestaat bij inheemse bevolkingsgroepen zoveel kennis hoe je het beste met land omgaat. Hoe je je met respect voor de natuur zorgt, welke plant bijvoorbeeld moet naast welke plant staan om optimaal te groeien. Het is triest dat er zoveel kennis is, maar niet naar hen wordt geluisterd. Onze overheersende kapitalistische cultuur vaagt die kennis weg. Ze worden weg gezet als ‘primitieve’ volken.
In onze westerse cultuur, waar ik natuurlijk ook deel van ben, gaat het altijd maar over bezit: ‘dit is mijn grond, dit is mijn huis, ik mag hier doen wat ik wil want het is van mij’. Ik ben ook geen heilige, helemaal niet zelfs, maar qua filosofie mag het van mij meer over die verbintenis en langere lijn gaan en minder over het ‘ik’ en ‘nu’.”
Zaten de oorspronkelijke bewoners daar wel te wachten op een witte theatermaker die met hen in gesprek wilde?
“Ik had heel erg het gevoel dat er een enorme openheid was, juist een verlangen om hun verhaal te delen en erkenning. Zeker in tijden van Trump hadden ze het gevoel niet gehoord te worden. Er was zoveel pijn, angst en frustratie dat er dwars door hun heilige grond pijpleidingen aangelegd werden. Het is groot bevochten recht om daar te mogen leven. Als een pijplijn gaat lekken, heb je geen drinkwater of gezonde oogst meer. Er komen veel incidenten voor dat vrouwen worden lastig gevallen door mannen die daar werken. Het is een enorme bedreiging voor hun community.”
Wat hoop je met deze voorstelling te bereiken?
“Ik hoop dat er groeiend bewustzijn komt hoe je anders tegen de aarde en bezit kan kijken. Nog steeds wint kapitalisme het van de natuur. Kijk naar olie en gas uit Rusland en de staalfabriek in IJmuiden, onze samenleving is ingericht op uitputting en meer en meer.”
Welke boodschap wil ‘The Promised Land’ de bezoeker meegeven?
“We zouden ons wel meer verbonden mogen voelen met onze omgeving. We zijn niet de baas en de bezitter van grond en kunnen niet alleen maar nemen. Zonder grond kunnen we niet leven. De aarde is een deel van jou en jij bent deel van de aarde. Er is hier veel te weinig bewustzijn over.”
Tekst: Maartje Hagar Treep
Foto: Janita Sassen